Architektura świątyń - starożytny egipt

SZTUKA GRECKA

Temat: Czarno i czerwonofigurowe malarstwo wazowe
CERAMIKA
Okres protoklasyczny i klasyczny 

Jeśli chcielibyśmy zapoznać się z malarstwem jakie stworzyli starożytni Grecy, to raczej nie będziemy mieć takiej możliwości. Powód jest prosty, nie dotrwało do naszych czasów. Nie znaczy to, że ten gatunek twórczości nie był w Grecji uprawiany. Przeciwnie, był bardzo popularny a szczególnie technika fresku, ściśle związana z architekturą. Starożytni przyznawali malarstwu uprzywilejowane miejsce z pośród techne. Terminem tym określano wówczas umiejętność i sztukę wytwórczą, do której należało użyć siły rąk. 

Zatem tak, jak nie przetrwała do naszych czasów architektura pałacowa, rezydencjonalna, czy miejska, tak zniknęły związane z nią obrazy.
Pewnym echem jest ceramika. Tak, znów ceramika. Stanowiła ona doskonałe tło dla eksperymentów i tworzenia dekoracji, zakres technologii pozwalał twórcom na coraz śmielsze kształtowanie obrazu, a naczynia ceramiczne były niezastąpionym elementem życia codziennego, od funkcji przechowywania, po podawanie czy ekspozycje, od naczyń czy zbiorników najprostszych w formie takich jak pitos czy amfora, po niewielkie ekskluzywne naczynia jak pyksis czy alabastron.
Poniższy rysunek pokazuje jedynie podstawowe ich rodzaje:

Ogromne zapotrzebowanie spowodowało rozwój zakładów rzemieślniczych. Właśnie spośród tych zakładów rękodzielniczych wyłaniają się nazwiska. To chyba jedne z pierwszych przedmiotów sztuki użytkowej, które są podpisane nazwiskami swych twórców. Z pewnością podpisywanie wyrobów ceramicznych miało charakter promocyjny, i cel reklamowy. Tak, zatem jeśli spotkamy napis: epoiesen z imieniem, będziemy mieli imię garncarza, jeśli imię określa słowo egrapen, co oznacza wymalował, będzie to imię malarza. Przedmioty nie są już anonimowym wytworem noszą imiona swych twórców.

1) Malarstwo czarnofigurowe

Około 560 r p.n.e.pojawiają się pierwsze naczynia zdobione techniką w typie czarnofigurowym. Co właściwie rozumiemy pod tą nazwą? 
Jest to technika zdobienia polegająca na malowaniu na czerepie glinianego naczynia scen lub ornamentów zawiesiną glinki z różnymi dodatkami skalenia, potażu, i innymi, którą dzisiaj nazywamy angobą. Malowane elementy zdobienia po wypale stają się czarne podczas gdy płaszczyzna czerepu naczynia pozostaje w kolorze właściwym glinie, z którego to naczynie wytoczono, czerwonym, czerwonożółtym , pomarańczowym. 

Aby zintensyfikować barwę zdobienia i czerepu i aby powstała na ich powierzchni połyskliwy blik stosowano zabieg redukcji w czasie wypału, czyli gwałtownego odcięcia tlenu w szczytowych temperaturach wypalania tj, ok 900-950 stopni Celsjusza, a następnie gwałtownego otwarcia komory pieca. Po wypale różne detale rysunkowe wewnątrz czarnych kształtów były wydrapywane rylcem, tworząc jasne linie na ciemnym tle.
 

Z VI wieku p.n.e. z czasu rozkwitu ceramiki czarnofigurowej przetrwał do naszych czasów pokaźny jej zbiór zachowując jednocześnie nazwiska pojedynczych twórców.

Krater Francois sygnowany imieniem garncarza Ergotimosa i malarza Klitiasa.

Nazwa krateru pochodzi od nazwiska jego odkrywcy. Dekoracja malarska ułożona jest w sześciu poziomych pasach zawiera także 143 inskrypcje. Wszystkie sceny ukazują wątki mitologiczne: polowanie na dzika kalidońskiego, przybycie Tezeusz na wyspę Delos, bitwę Lapidów z centaurami,  pogoń Achillesa za Triolosem, powrót Hefajstosa na Olimp. U dołu nad stopką naczynia znajduje się pas czysto dekoracyjny  z heraldycznie zakomponowanymi mitycznymi zwierzętami ornamentyką lotosowo-palmetową . Stylistyka tego pasa utrzymana jest w tradycji orientalizującej dominującej ubiegłym wieku. Każda postać posiada własny opis.
Swobodny dobór tematów mitologicznych i różnorodność scen i stylów dekoracji stanowi swoisty popis warsztatowy twórców naczynia. Poszczególne sceny różnią się nastrojem, postacie ukazane są z żywą i różnorodną gestykulacją. 

Kyliks malarza Eksekiasa, obecnie w Monachijskiej Pinakotece

   Czara do picia wina zwana kyliksem ozdobiona została tematem nawiązującym do funkcji naczynia, do wątku bachicznego. Eksekias umieściła w centrum kompozycji łódź Dionizosa. Kompozycja tonda podkreślona została w niezwykle subtelny sposób przez kierunek pędów winorośli biegnących wpierw w górę i opadających po okręgu oraz agogicznym rytmie igrających delfinów. Żaden  z tych elementów nie powtarza mechanicznie obrysu czary a jednak każdy z kształtów wijących się pnączy czy pływających delfinów stanowią jakby zbiór linii i punktów wirujących zgodnie z kształtem naczynia. Warte zauważenia jest wprowadzenie trzeciej, białej barwy angoby na płachcie żagla.

Amfora malarza Eksekiasa, obecnie w Muzeum Watykańskim 

Twórczość tego malarza świadczy odejściu od wzorów orientalizujących i ukształtowaniu się tzw: klasycznej kompozycji dekoracji naczyń. Kompozycja, jak występowało także w przeszłości rozpisana była na płaszczyźnie naczynia, a więc zgodnie z jej charakterem rozmieszczano poszczególne sceny wielkością i układem kompozycyjnym. Eksekias zastosował tu kompozycję metopową nawiązując do układu kompozycji rzeźbiarskich zdobiących metopy we fryzie doryckim. Scena  jest zamknięta w prostokątnym polu, wkomponowana w centralną części brzuśca miedzy imadłami. Kompozycja zamyka się centralnie pomiędzy łukami pleców a łukami wyciągniętych rąk i ugiętych nóg. Kompozycja obrazu współgra w ten sposób z wypukłością brzuśca naczynia. Tematem jest gra dwóch homerowych bohaterów Achillesa i Ajasa.

2) Malarstwo czerwonofigurowe
  

  Pod koniec VI w. p.n.e. pojawiło się malarstwo czerwono figurowe. Nie było ono jedynie wariantem malarstwa czarnofigurowego, w którym czarną angobą pokrywano tło i pozostawiano płaszczyznę sylwet ludzkich w kolorze czerwonym czerepu. Jak można zauważyć wszystkie linearne detale w tym typie malarstwa wykonywano nie rylcem ale pędzelkiem. Sprawiło to możliwość wykonywania zdobień z większą swobodą i wirtuozerią.

Malarz z warsztatu Andokidesa   

Warsztat Andokidesa zapoczątkował zdobnictwo w tej technice. Do naszych czasów Zachowało się kilkanaście naczyń z tego warsztatu.

Amfora warsztatu Andokidesa ze sceną Ateny i Heraklesa. Scena zakomponowana jest jako metopa,  podobnie jak to robił Eksekias, w centralnej części brzuśca. Uwagę, w tym rodzaju zdobienia, zwraca bogactwo detali postaci w porównaniu ze zdobnictwem czarnofigurowym.

Malarz z warsztatu Brygosa
Innym przedstawicielem tego stylu w malarstwie wazowym jest malarz z warsztatu Brygosa. Także w tym przypadku zachowało się wiele naczyń. Kyliksy do picia wina ze scenami libacji, bachanaliów, oraz wazy. Sceny wielopostaciowe postaciowe cechuje niezwykła dynamika i ekspresja ruchu. Malarz eksperymentuje ze skrótami perspektywicznymi, światłocieniem a także techniką, wprowadza do zdobienia białą angobę. Wytwarzano także naczynia o nietuzinkowym kształcie, jak ryton w kształcie głowy psa.

    Dionizos i Satyrzy

Kyliks z Bachantką

Ryton w kształcie głowy pas

Mityczny świat przedstawiony przez starożytnych  Greków na naczyniach ceramicznych wciąż inspiruje i pobudza wyobraźnię. W tą stronę zwrócili się twórcy gry z kanadyjskiego studia Alien Trap.
W oparciu o narrację mitologiczną i stylistykę malarstwa czarnofigurowego stworzyli dwuwymiarową grą Apotheon,  https://www.youtube.com/watch?v=9dhfsg1waxk